Β΄ Εθνοσυνέλευση και Β΄ Βουλευτικό

Επαρχία Τριπολιτσάς

Ανάδειξη αντιπροσώπων

Με βάση τον εκλογικό νόμο της 9ης Νοεμβρίου 1822 και τη διακήρυξη του Εκτελεστικού Σώματος της ίδιας ημέρας, προκηρύχθηκαν εκλογές για το Β΄ Βουλευτικό, ωστόσο η Διοίκηση τελικά προχώρησε στη σύγκληση της Β΄ Εθνοσυνέλευσης στις 29 Μαρτίου 1823.

Για την εκλογική διαδικασία στην επαρχία Τριπολιτσάς δεν εντοπίστηκαν πληροφορίες. Από τα πρακτικά της εθνοσυνέλευσης επιβεβαιώνεται η συμμετοχή των Σωτήρου Αναγνωστόπουλου, Βασιλείου Βανικιώτου, Γεωργίου Βάρβογλη, Αθανάσιου Δεληγιάννη, Γιωργάκη Δημητρακόπουλου, Δημητρίου Καρζή, Παπά-Δημήτρη Ντάρα, Ρήγα Παλαμήδη, ηγουμένου Γρηγορίου Παπαγεωργίου και Χρίστου Παπακωνσταντόπουλου στις συνεδριάσεις.

Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της, συγκροτήθηκε σε σώμα το Β΄ Βουλευτικό. Τη θέση του παραστάτη της επαρχίας Τριπολιτσάς διεκδίκησε ο πληρεξούσιος Γεώργιος Βάρβογλης, αλλά η εκλογή του έγινε αντικείμενο αμφισβήτησης. Από μία μεταγενέστερη απόφαση της επιτροπής ελέγχου των παραστατικών εγγράφων (1 Μαΐου 1823) προκύπτει ότι η εκλογή του παραστάτη της επαρχίας είχε πραγματοποιηθεί, σε άγνωστη ημερομηνία, από είκοσι εκλέκτορες (6 προερχόμενους από την πόλη της Τριπολιτσάς και 14 από τα χωριά) που είχαν διοριστεί για το σκοπό αυτό από τους κατοίκους και ότι από αυτούς οι δεκατέσσερις είχαν ψηφίσει τον Βάρβογλη. Δεν γνωρίζουμε ωστόσο κατά πόσον η εκλογική αυτή διαδικασία είχε λάβει χώρα πριν ή μετά τη Β΄ Εθνοσυνέλευση.

Σε κάθε περίπτωση, κατά την πρώτη συνεδρίαση του Βουλευτικού, στις 26 Απριλίου 1823, η εκλογή παραπέμφθηκε από την ολομέλεια προς εξέταση, μαζί με άλλες διαφιλονικούμενες εκλογές, στην επιτροπή ελέγχου των παραστατικών εγγράφων. Την 1η Μαΐου 1823 η επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα, λόγω αμφιβολιών σχετικά με τη νομιμότητα της διαδικασίας, την επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας, ενώ κατά πλειοψηφία έκανε δεκτό τον Γ. Βάρβογλη ως προσωρινό παραστάτη της επαρχίας. Η εισήγησή της γνωστοποιήθηκε την ίδια μέρα στην ολομέλεια. Ταυτόχρονα υποβλήθηκαν στην κεντρική διοίκηση αναφορές κατοίκων της περιοχής υπέρ και κατά της νομιμότητας της εκλογής του Βάρβογλη, με αποτέλεσμα το Βουλευτικό να ζητήσει, στις 2 Μαΐου, την παρέμβαση του Εκτελεστικού προκειμένου να παύσουν οι οχλαγωγίες και να αφεθούν οι αρχές απερίσπαστες να κρίνουν την υπόθεση. Την επόμενη, το Εκτελεστικό Σώμα ενημέρωσε το Βουλευτικό ότι είχε ανακαλυφθεί πως η αντίθετη στον Βάρβογλη φατρία, της οποίας ηγέτης ήταν ο Ρήγας Παλαμήδης, επιχειρούσε μέσω του οπλαρχηγού Κολιού Μπακόπουλου (ή Δαρειώτη) να οργανώσει η ίδια επαρχιακή συνέλευση από στρατιωτικούς για την εκλογή παραστάτη της αρεσκείας της, με απειλές και χρήση βίας, οικειοποιούμενη εξουσίες της κυβέρνησης και παραβιάζοντας την ελευθερία της ψήφου. Στις 4 Μαΐου το Βουλευτικό γνωστοποίησε σε απάντηση στο Εκτελεστικό ότι είχε κάνει δεκτό τον Βάρβογλη ως παραστάτη Τριπολιτσάς. Με το επιχείρημα ότι ο τελευταίος ήταν μόνο προσωρινός παραστάτης, μέχρι τη διεξαγωγή της οριστικής εκλογής, το σώμα απέρριψε ως περιττό το αίτημα των αντιπάλων του να αντικατασταθεί αυτός από κάποιον ουδέτερο, ενώ απαίτησε να ληφθούν μέτρα εναντίον όσων περιόδευαν στα χωριά της επαρχίας για να συλλέξουν υπογραφές σχετικά με την ανάδειξη άλλου παραστάτη (7 Μαΐου).

Το τελευταίο διάβημα αφορούσε την απόπειρα των αντιπάλων του Βάρβογλη να προκαταλάβουν την απόφαση της κεντρικής διοίκησης, συλλέγοντας μεγάλο αριθμό υπογραφών υπέρ της εκλογής του Βασιλείου Χρηστακόπουλου. Το σχετικό παραστατικό έγγραφο, υπό τον τύπο αναφοράς με ημερομηνία 5 Μαΐου, το οποίο έφερε αρκετές εκατοντάδες υπογραφές κατοίκων οικισμών της επαρχίας, και όχι εκλεκτόρων, αναγνώστηκε ενώπιον του σώματος στη συνεδρίαση της 11ης Μαΐου. Η υποψηφιότητα του Χρηστακόπουλου, αντί του αρχικώς υποδειχθέντα υποψηφίου από τη φατρία αυτή, του πρώην πληρεξουσίου της επαρχίας στην εθνοσυνέλευση, ηγουμένου της Μονής Γοργοεπηκόου Τσιπιανών (σημ. Νεστάνης) Γρηγορίου Παπαγεωργίου, προβλήθηκε εκ μέρους των υποστηρικτών της ως κίνηση καλής θέλησης, για την εξεύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης. Η αναφορά δεν έγινε δεκτή από το Βουλευτικό ως περιττή, αφού στο μεταξύ είχε ήδη διαταχθεί η διενέργεια νέας εκλογής.

Πράγματι, στις 9 Μαΐου το Βουλευτικό, θεωρώντας ότι η συνεχής όξυνση της αναταραχής στην περιοχή καθιστούσε αδύνατη τη διεξαγωγή της εκλογής σύμφωνα με τις προβλέψεις του εκλογικού νόμου, κάλεσε το Εκτελεστικό να αναθέσει σε έντιμο και αμερόληπτο πρόσωπο της επιλογής του να περιέλθει τα χωριά της επαρχίας μαζί με δύο ιερείς, διορισμένους από την κάθε φατρία, και να συγκεντρώσει τις ενυπόγραφες ψήφους του γενικού πληθυσμού, με την πρόβλεψη ότι οι ψήφοι των αγραμμάτων θα καταγράφονταν από τον απεσταλμένο της διοίκησης. Μολονότι η διαδικασία που όριζε η απόφαση του Βουλευτικού βρισκόταν εκτός του πλαισίου της έμμεσης εκλογής από εκλέκτορες που είχε καθορίσει ο εκλογικός νόμος, η σχετική απόφαση συγκέντρωσε την ευρύτατη δυνατή συναίνεση των μελών του σώματος, καθώς ελήφθη ομόφωνα.

Την επόμενη (10 Μαΐου 1823), το Εκτελεστικό Σώμα διέταξε να ανατεθεί στον Παναγιώτη Καραϊωάννη να πάρει μαζί του έναν αντιπρόσωπο από καθεμία από τις δύο αντιμαχόμενες φατρίες της Τριπολιτσάς, στο μέτρο του δυνατού μη άμεσα εμπλεκόμενους στη διαμάχη και ιερείς «διά το μάλλον ανύποπτον», και να περιέλθει μαζί τους όλα τα χωριά της επαρχίας, προκειμένου να συγκεντρώσει γραπτές ενυπόγραφες ψήφους από το σύνολο των κατοίκων. Οι ψήφοι όσων από τους κατοίκους δεν γνώριζαν γραφή θα καταγράφονταν από τον απεσταλμένο της κυβέρνησης, ενώ για να διασφαλιστεί η μη άσκηση βίας κατά τη διεξαγωγή της εκλογής ο Καραϊωάννης θα έπρεπε να αποφύγει με κάθε τρόπο τη συνοδεία στρατιωτικής δύναμης. Σε εφαρμογή της διαταγής, το Υπουργείο Εσωτερικών κάλεσε πράγματι την ίδια ημέρα τον Π. Καραϊωάννη να περιέλθει τα χωριά της επαρχίας μαζί με έναν τίμιο και ευσυνείδητο αντιπρόσωπο από καθεμία από τις δύο φατρίες, κατά προτίμηση ιερείς, και να συγκεντρώσει τις γραπτές ψήφους των κατοίκων υπέρ ή κατά του Βάρβογλη.

Ωστόσο, επειδή η αντίθετη του Βάρβογλη μερίδα καθυστερούσε την υπόδειξη του αντιπροσώπου της, διατάχθηκε από την κυβέρνηση, σε περίπτωση που αυτή εξακολουθούσε να αρνείται τη συμμετοχή της στην εκλογή, να ξεκινήσει η διαδικασία της ψηφοφορίας με την παρουσία εκπροσώπου μόνο της μίας μερίδας. Οι υποστηρικτές της φατρίας Παλαμήδη έθεσαν ως όρους της συμμετοχής τους στη διαδικασία αφενός να μη λαμβάνει μέρος μέχρι την ολοκλήρωσή της ο Γ. Βάρβογλης στις συνεδριάσεις του Βουλευτικού ή έστω να γίνει δεκτός σε αυτό και ο Β. Χρηστακόπουλος και αφετέρου να μην οριστεί ως αντιπρόσωπος της αντίπαλης μερίδας ο αρχιμανδρίτης Ιερόθεος (ή Παπαγιάννης), ως ταραχοποιός. Οι ενστάσεις τους ωστόσο απορρίφθηκαν από το Εκτελεστικό ως προφάσεις.

Αμέσως μετά την έναρξη της περιοδείας του Π. Καραϊωάννη στα χωριά, στις 12 Μαΐου, σημειώθηκε ένα σοβαρό επεισόδιο στο χωριό Μπασάκο, λίγο έξω από την Τριπολιτσά, όταν ομάδα δέκα ενόπλων υπό τον οπλαρχηγό Κολιό Δαρειώτη ξυλοκόπησε τον αρχιμανδρίτη Ιερόθεο (ή Παπαγιάννη), άνθρωπο του Βάρβογλη, γεγονός που ανάγκασε τον Καραϊωάννη να διακόψει την ψηφοφορία και να επιστρέψει στην πόλη. Ο παθών κατήγγειλε ως ηθικό αυτουργό του ξυλοδαρμού του τον Ρήγα Παλαμήδη, ηγέτη της αντίπαλης φατρίας. Άλλο επεισόδιο έλαβε χώρα στο χωριό Αγιωργίτικα από τον Γενναίο Κολοκοτρώνη, ο οποίος, σύμφωνα με καταγγελία των κατοίκων, τούς ξυλοκόπησε και άρπαξε ζώα τους, επειδή ήταν υποστηρικτές του Βάρβογλη. Κατόπιν τούτων, το Βουλευτικό αποφάσισε στις 18 Μαΐου ομόφωνα να αναγνωρίσει τον Γ. Βάρβογλη ως παραστάτη, με το αιτιολογικό ότι η αντίπαλη φατρία είχε αποδειχθεί ότι είχε παραβεί το νόμο. Εναντίον της απόφασης υποβλήθηκε από τους αντιπάλους του νέα αναφορά με ημερομηνία 27 Μαΐου 1823, με την οποία αιτήθηκαν την πραγματοποίηση νέας εκλογής παραστάτη με εκλέκτορες, κατά τις διατάξεις του εκλογικού νόμου.

Η θητεία του Βάρβογλη δεν διήρκησε πολύ, καθόσον στις 2 Ιουνίου 1823 υπέβαλε την παραίτησή του από τη θέση του παραστάτη, αφενός λόγω του διορισμού του στη θέση του υπουργού Δικαίου και αφετέρου προκειμένου να παύσουν οι διχόνοιες στην περιφέρειά του. Μόλις δύο ημέρες αργότερα, στη συνεδρίαση της 4ης Ιουνίου, αναγνώστηκε ενώπιον της ολομέλειας παραστατικό έγγραφο της επαρχίας Τριπολιτσάς στο όνομα του Χρηστακόπουλου, το οποίο κατόπιν παραπέμφθηκε στον τοπικό έπαρχο, με την οδηγία να εξακριβώσει τη γνησιότητα των υπογραφών και τη νομιμότητα της διαδικασίας. Αφού ο έπαρχος Τριπολιτσάς Ανδρέας Καλαμογδάρτης επιβεβαίωσε, στις 6 Ιουνίου 1823, ότι η εκλογή του Χρηστακόπουλου είχε γίνει νόμιμα και είχε την αποδοχή της επαρχίας και επικύρωσε το έγγραφο, το αποτέλεσμα της εκλογής επικυρώθηκε και ο εκλεγείς έγινε δεκτός ως νόμιμος παραστάτης Τριπολιτσάς, την ίδια μέρα.

Ούτε ο Βασίλειος Χρηστακόπουλος εξάντλησε τη θητεία του, καθόσον καθαιρέθηκε από το σώμα στις 24 Νοεμβρίου 1823 εξαιτίας της παραμονής του στο Ναύπλιο με την αντιτιθέμενη μερίδα του Βουλευτικού. Μολονότι την ίδια μέρα και ξανά στις 8 Φεβρουαρίου 1824 το Βουλευτικό κάλεσε τον έπαρχο, τους επιστάτες και τους δημογέροντες της επαρχίας να προχωρήσουν στην εκλογή αντικαταστάτη σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, η περιοχή έμεινε δίχως βουλευτική εκπροσώπηση για πολύ μεγάλο μέρος της Β΄ Περιόδου και μόλις την 1η Μαΐου 1824 εξελέγη ως παραστάτης για το υπόλοιπο της Β΄ Περιόδου ο Ευγένιος Σταυρόπουλος, ο οποίος είχε ήδη εκλεγεί για να αντιπροσωπεύσει την Τριπολιτσά στο Γ΄ Βουλευτικό. Το παραστατικό έγγραφο της 1ης Μαΐου 1824 έφερε τις υπογραφές συνολικά 82 «πληρεξουσίων και προκρίτων» και οπλαρχηγών της επαρχίας και κατέγραφε την εκλογή του Σταυρόπουλου σε αντικατάσταση του Χρηστακόπουλου ως ομόφωνη. Στις 4 Ιουνίου του ίδιου έτους το Βουλευτικό επικύρωσε το αποτέλεσμα της εκλογής και έκανε δεκτό τον Ευγένιο Σταυρόπουλο ως νόμιμο παραστάτη της επαρχίας Τριπολιτσάς και για το υπόλοιπο της Β΄ Περιόδου.

Πηγές

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών (περιόδου Αγώνος), φάκ. 7, αρ. 5.

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών (περιόδου Αγώνος), φάκ. 9, αρ. 61, 67-68, 74, 77-79, 86-87, 99.

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών (περιόδου Αγώνος), φάκ. 11, αρ. 163.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 2, Αθήνα 1972, σ. 1-2, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 19, 23, 28, 29, 32, 34, 36, 59, 62, 63, 200, 204, 245, 312, 433, 438, 445, 648-649, 655-656.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 6, Αθήνα 1972, σ. 46.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 9, Αθήνα 1976, σ. 90-94, 95, 97-100, 103-119, 131-135, 141, 219.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 10, Αθήνα 1977, σ. 39-40.

Πληρεξούσιοι

Δεληγιάννης Αθανάσιος
Δημητρακόπουλος Γιωργάκης
Ντάρα Παπά-Δημήτρης
Παλαμήδης Ρήγας
Παπαγεωργίου Γρηγόριος
Παπακωνσταντόπουλος Χρίστος

Παραστάτες

Παραπομπή

Σάκης Δημητριάδης, «Β΄ Εθνοσυνέλευση και Β΄ Βουλευτικό – Τριπολιτσάς», Α΄ Ελληνική Δημοκρατία. Άτλαντας δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων – Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ – Βιβλιοθήκη της Βουλής, Αθήνα 2022 (ημερομηνία πρόσβασης xx/x/xxxx)